Buku Ajar 
                   PSIKOLOGI INDUSTRI DAN ORGANISASI 
                                                 
                                                 
                                                 
                                         Tim Penyusun: 
                
              
  Made Diah Lestari                  
  David Hizkia Tobing 
              
  Naomi Vembriati                    
  Yohanes Kartika Herdiyanto 
              
  Dewi Puri Astiti                   
  Ni Made Swasti Wulanyani 
              
  I Made Rustika                     
  Putu Nugrahaeni Widiasavitri 
              
  Komang Rahayu Indrawati            
  Putu Wulan Budisetyani 
              
  Luh Kadek Pande Ary Susilawati     
  Supriyadi 
              
  Luh Made Karisma Sukmayati Suarya  
  Tience Debora Valentina 
              
  Adijanti Marheni                       
                
                
                
                
                
                                                 
                               Program Studi Psikologi 
                               Fakultas Kedokteran 
                               UNIVERSITAS UDAYANA 
                               2016 
                           PPRRAAKKAATTAA  
                           PPRRAAKKAATTAA  
           
          Puji syukur atas rahmat Tuhan Yang Maha Esa yang telah memperkenankan bahan ajar ini dapat 
          terselesaikan. Bahan ajar Psikologi Industri dan Organisasi ini secara khusus disusun sebagai materi 
          ajar  yang  digunakan  dalam  kegiatan  belajar  mengajar  pada  mata  kuliah  Psikologi  Industri  dan 
          Organisasi,  dan  secara  umum  bagi  pembaca  yang  memiliki  ketertarikan  dalam  bidang  Psikologi 
          Industri dan Organisasi. Buku ini berisi mengenai konsep, teori, dan proses psikologi yang terkait 
          dengan perilaku individu dalam lingkup Psikologi Industri dan Organisasi.  
          Tiada gading yang tak retak. Begitu pula bahan ajar ini masih jauh dari sempurna sehingga masih 
          membutuhkan berbagai perbaikan. Meski demikian, tim penyusun berhadap bahan ajar ini dapat 
          membantu mahasiswa untuk memahami konsep yang tercakup dalam bidang Psikologi Industri dan 
          Organisasi.  
           
                                         Denpasar, 20 Juni 2016 
                                             Tim Penyusun 
                                
                                
           
           
           
           
           
           
           
           
                                                    
                                                    
           
                                                    2 
                                                                             DDAAFFTTAARR  IISSII  
                                                                             DDAAFFTTAARR  IISSII  
                           
                          PRAKATA ................................................................................................................................................. 1 
                          DAFTAR ISI ............................................................................................................................................... 3 
                          PENDAHULUAN ....................................................................................................................................... 8 
                          PENGANTAR PSIKOLOGI INDUSTRI/ORGANISASI .................................................................................. 13 
                             A.     Ranah Psikologi Industri/Organisasi ......................................................................................... 13 
                             B.     Penelitian dalam Bidang Psikologi Industri Organisasi ............................................................ 14 
                             C.     Tempat Penelitian .................................................................................................................... 15 
                             D.     Metode Penelitian yang Digunakan ......................................................................................... 16 
                             E.     Ethics in Industrial/Organizational Psychology ........................................................................ 18 
                             F.     Kesimpulan ............................................................................................................................... 19 
                             G.     Latihan soal mandiri (quiz) ....................................................................................................... 19 
                          ANALISIS JABATAN DAN EVALUASI ....................................................................................................... 20 
                             A.     Analisis Jabatan ........................................................................................................................ 20 
                             B.     Evaluasi Kerja ........................................................................................................................... 24 
                             C.     Kesimpulan ............................................................................................................................... 25 
                             D.     Latihan soal mandiri (quiz) ....................................................................................................... 26 
                          HUBUNGAN INDUSTRIAL ...................................................................................................................... 27 
                             A.     Pengertian Hubungan Industrial .............................................................................................. 27 
                             B.     Serikat Pekerja ......................................................................................................................... 28 
                             C.     Perjanjian Kerja Bersama (PKB)................................................................................................ 30 
                             D.     Penghargaan Karyawan ............................................................................................................ 31 
                             E.     Konflik dan Penyelesaian Perselisihan HI ................................................................................. 32 
                           
                                                                                                                                                    3 
                                 F.     Kesimpulan ............................................................................................................................... 32 
                                 G.     Latihan soal mandiri (quiz) ....................................................................................................... 33 
                                 H.     Daftar Pustaka .......................................................................................................................... 34 
                              EMPLOYEE SELECTION : RECRUITING AND INTERVIEWING .................................................................. 35 
                                 A.     Analisa Jabatan ......................................................................................................................... 35 
                                 B.     Perekrutan Karyawan ............................................................................................................... 35 
                                 C.     Realistic Job Previews (RJP) ...................................................................................................... 37 
                                 D.     Effective Employee Selection Techniques ................................................................................. 37 
                                 E.     Employment Interview ............................................................................................................. 37 
                                 F.     Conducting The Structured Interview ....................................................................................... 38 
                                 G.     Keterampilan Cari Kerja ........................................................................................................... 38 
                                 H.     Kesimpulan ............................................................................................................................... 40 
                                 I.     Latihan soal mandiri (quiz) ....................................................................................................... 40 
                              EVALUASI KINERJA KARYAWAN ............................................................................................................ 42 
                                 A.     Step 1: Tentukan Alasan untuk Mengevaluasi Kinerja Pekerja ................................................ 42 
                                 B.     Step 2: Identifikasi Keterbatasan Lingkungan dan Budaya ...................................................... 42 
                                 C.     Step 3: Tentukan Siapa yang Akan Mengevaluasi Kinerja ....................................................... 42 
                                 D.     Step 4: Memilih Metode Penilaian Terbaik untuk Mencapai Tujuan Anda ............................. 43 
                                 E.     Step 5: Melatih Penilai (Rater) ................................................................................................. 44 
                                 F.     Step 6: Mengamati dan Mencatat Perilaku ............................................................................. 45 
                                 G.     Step 7:  Evaluasi Kinerja ........................................................................................................... 45 
                                 H.     Step 8: Mengkomunikasikan Hasil Penilaian kepada Karyawan .............................................. 46 
                                 I.     Step 9: Pemutusan Kerja Karyawan ......................................................................................... 47 
                                 J.     Step 10 : Mengamati Legalitas dan Keadilan dari Sistem Penilaian ......................................... 48 
                                 K.     Kesimpulan ............................................................................................................................... 48 
                               
                                                                                                                                                                      4